TELLİ ÇALGILAR

BAĞLAMA AİLESİ VE ÇALGILARI

Bağlama ailesi çalgıları ülkemizde en yaygın olarak kullanılan çalgılardır. Bu çalgılar çeşitli boylarda ve değişik adlarla bütün Türk dünyasında da yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu aileye giren çalgılara ülkemizin çeşitli yörelerinde bağlama, saz, divan sazı, meydan sazı, tambura, cura, onikitelli, çöğür, bozuk, ırızva, kopuz vb. adlar verilmektedir. Bu adlarla ifade edilen çalgılar, yöreden yöreye çeşitlilik gösterdiğinden, ülkemizde yaygınlık kazanmış olan ve genel kabul görmüş olan cura, tambura ve divan çalgıları üzerinde öncelikler durmak gerekir. 
Cura, bu ailenin en küçük boylu ve ince ses veren çalgısıdır. Tambura, curadan daha büyük ve curaya göre bir oktav kalından ses veren bir çalgıdır. Bu çalgıya yaygın olarak bağlama denilmekle birlikte, bağlamanın ayrı bir düzeni olduğundan “ Tambura” adının kullanılması daha uygundur.
Divan, ailenin en büyük boylu ve en kalın ses veren çalgısıdır. Tamburaya göre bir oktav kalından ses verir. Bağlama ailesi çalgıları, esas olarak bir tekne ve saptan oluşmaktadır. Tekne yaygın olarak dut, gürgen ve kestane ağaçlarından; sap ise limon, akgürgen, gürgen ve ardıç ağaçlarından; tekne üzerine yerleştirilen göğüs tahtası ise çam ve ladin ağaçlarının sık elyaflı kesimlerinden yapılır.
Bağlama ailesinin bütün çalgılarında ikişerli ya da üçerli olmak üzere üç gurup tel vardır.  Her tel sapın uç kısmında bulunan bir burguya bağlanır. Tellerin düseni bu burgular ile yapılır. Sap üzerinde ince naylon (misina) bağlanarak perdeler oluşur.
Bu çalgılar tezene ile çalınır. Tezene, eskiden kiraz ağacı kabuğundan yapılırken, günümüzde plastikten yapılmaktadır. Bazı yörelerde tezenesiz olarak parmakla da çalınır. 

Aşık Veysel işlemeli Bağlama Teknesi

CURA:
Cura bağlama ailesinde en ince ses veren çalgıdır. Çeşitli boylarda curalar bulunmakla birlikte, bugün yaygın olarak iki türlü kullanılmaktadır. Tambura curası, bağlama curası. Bağlama curası, tambura curasına göre biraz daha büyük boyutlardadır.
Bağlama ailesinin en ince ses veren çalgısı olan cura hem tezene hem de parmak ile     ( şelpe) çalınır. Genellikle eğe olmak üzere Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde görülmektedir.
Cura Türk Halk Çalgıları Topluluğu içinde solo, eşlik grup ve topluluk çalgısı olarak değerlendirilebilir.

TAMBURA
Tambura, bağlama ailesinin en yaygın çalgısıdır. Bu çalgıya halk arasında saz, bağlama, çöğür gibi çeşitli adlar verilmektedir. Değişik boyutlarda üretilen bu çalgı, esas olarak curadan büyük, divan sazdan küçük olup, orta boy sayılabilecek bir çalgıdır.
Tamburanın parlak bir sesi vardır ve tezene ile çalınır. Anadolu’da bazı bölgelerde de el ile “şelpe” tekniği kullanarak çalındığı da bilinmektedir. Tambura Türk Halk Müziğimizin temel çalgısıdır. Solo ve eşlik çalgısı olarak da kullanılır.

*Tambura Bağlama

DİVAN
Divan, bağlama ailesinin en kalın ses veren çalgısıdır. Tezene ile çalınır. Koyu bir ses rengi vardır. Kalın perdelerde tok bir tınlayışa sahiptir. Divan, Türk halk çalgıları topluluğunda bas görevi yürüten bir çalgıdır. Solo ve eşlik çalgısı olarak da kullanılır. 

TAR                  
Tar tezeneli bir çalgıdır. Ülkemizde Kars Yöresinde yaygın olarak çalınan eski ve köklü bir çalgıdır. Günümüzde birçok halk müziği topluluğunda kullanılmaktadır.
Tarın gövdesi genellikle dut ağacından yapılır. Teknesi, biri büyük diğeri küçük olmak üzere iki “ çanak” tan oluşur. Bu çanaklar üzerine manda ya da sığır yüreğinin zarı gerilir.
Tar, Türk Halk Çalgıları Topluluğu içinde solo ve eşlik çalgısı olarak kullanılır. Farklı ses rengi ve çalış özelliği ile eşlik amacıyla kullanılırken, gurupla bütünlüğün sağlanmasına özen gösterilir. 
Tar, Türk halk çalgılarının tümüyle uyum içinde kullanılabilir. En iyi uyum iki, ya da daha çok tarın birlikte çalmasıyla elde edilir.

2- YAYLI ÇALGILAR

KEMENÇE

Kemençe yaylı bir çalgıdır. Yurdumuzda, özellikle Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yaygın olduğu için “ Karadeniz Kemençesi” adıyla tanınır. Kemençenin gövdesi dut, erik, ardıç ve kelebek gibi sert, göğsü çam ve köknar gibi yumuşak ağaçlardan yapılır. Kemençenin boyu genellikle 60–65 cm dir. Yayın boyu ise yaklaşık olarak kemençe boyu kadardır. Kemençenin parçaları gövde, boyun, burgular, eşik teller, kuyruk ve yay olarak adlandırılmaktadır. Kemençenin üç teli vardır.

Türk halk çalgıları topluluklarında kemençe, genellikle tek çalgı olarak kullanılır. Kemençe, akort sesleri kemaneler ile birlikte uyumlu olarak paylaşabilir.

Kemençe solo çalgısı olarak kullanıldığı gibi, eşlik çalgısı olarak da kullanılabilir.

KABAK KEMANE

Kemane yaylı bir çalgıdır. Çeşitli Türk topluluklarının bilinen en eski çalgılarından birisidir. Yurdumuzda kabak, kabak kemane, rebab, ıklığ gibi adlar verilen bu çalgı bugün Anadolu’da çok yaygın olarak çalınmaktadır. Azerbaycan halk musikisinde kamança adıyla kullanılmaktadır.
Kemane su kabağı veya ağaçtan yapılmış gövde ile saptan oluşmaktadır. Gövdenin ön yüzüne deri gerilir. Eski zamanlarda bağırsaktan yapılmış teller kullanılırken günümüzde madenden yapılmış teller kullanılmaktadır. Kemane yayı, bir çubuk üzerine atkuyruğu kıllarının bağlanması ile yapılmaktadır.

Kabak kemane Türk halk çalgıları topluluğu içinde solo çalgı ve eşlik çalgısı olarak kullanılır.

TIRNAK KEMANE

Tahta kapaklı sazlarımızdandır. İcrasında, parmaklar ile tellerin üzerine direkt olarak basmayıp tırnaklarla tellerin yan tarafından ittirilir. Çalım tekniği açısından zor bir sazdır. Sazın teknesi genellikle kızıl ardıç denilen bir ağacın ortasından yapılmaktadır.