ENVANTER BİLGİLERİ:

Unsurun Adı                                           : Geleneksel Mey Zanaatkarlığı ve İcrası
Unsurun Bilinen Diğer Adları           : Balaban, Duduk
Unsurun Envanter Numarası           :   01.0113
Unsurun Envantere Kayıt Tarihi      : 12.03.2020
Unsurun Somut Olmayan Kültürel Miras Alanları:

•      Sözlü gelenekler ve anlatımlar
•      Gösteri sanatları
•      Toplumsal uygulamalar,  ritüeller ve şölenler
•      Doğa ve evrenle ilgili uygulamalar
•      El sanatları geleneği.

Unsurun Envantere Kayıtlı Olduğu İller: Kars

UNSURA İLİŞKİN BİLGİLER
Unsurun Kısa Tanımı:
Mey (Balaban) Türkiye’de yüzyıllardır çalınan bir müzik aletidir. Mey; gövde, kamış ve kıskaç olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Gövde kısmında üst tarafda yedi, arka tarafında da 1 delik vardır. Gövdenin ağız kısmında geniş ve çift taraflı kamış bulunmaktadır. Kamışın üst kısmında akord yapmaya yarayan kıskaç bulunmaktadır. Geleneksel anlamda mey çalgısının “ana”, “orta” ve “cura” olmak üzere 3 farklı çeşidi bulunmaktadır. Günümüzde bu geleneksel çeşitlerin dışında farklı mey çeşitleri bulmak mümkündür.
Mey, genellikle solo olarak icra edilmektedir. Grup olarak çalındığı durumlarda meyin yanında bir vurmalı çalgı veya uzun sesleri üfleyen ikinci bir mey eşlik eder. Genelde kapalı mekanlarda çalınan meyin ses sahası bir oktavla sınırlıdır. Bu sebeple de Türk Halk Müziği repertuarındaki bütün eserlerin icrasında kullanılamamaktadır. Mey icrasında dudakların, nefesin ve parmakların hakimiyeti çok önemlidir. Ses perdeleri, dudak basıncı ve parmakların gövdedeki delikleri açıp kapamasının değişik kombinasyonları sonucunda oluşmaktadır. Melodiler, nefes çevirme tekniğiyle süreklilik arz eden bir şekilde çıkarılmalıdır. Bu sebeple de mey çalmakta ustalaşmak isteyen bir kişi uzun yıllar boyunca kendisini geliştirmelidir.
Mey enstrümanının üretiminde farklı iklim koşullarında yetişen ağaçlar kullanılmaktadır. Bu sepeble de mey üreten zanaatkarların iyi derecede bitki, ağaç ve iklim bilgisinin olması gereklidir. Mey üreten zanaatkarlar, meyin gövde kısmını üretirken genelde erik ve kayısı ağacını tercih etseler de gövde üretiminde akasya, ceviz, dut ve gül ağaçlarının kullanıldığı da görülmektedir. Meye karakteristik sesi veren kamış ise su kamışından üretilmektedir. Kıskaçların üretiminde de çeşitli ağaçlar, kamışlar ve sepet çubukları kullanılır.
Mey enstrümanının toplumsal uygulamalar, toplumsal bellek ve kültürel kimlikle ilgili sosyal ve kültürel yanları bulunmaktadır. Aşıklık geleneğinde de çalgı olarak kullanılan mey, geleneksel sohbet toplantılarında, aşıklık buluşmalarında, nişan ve evlilik gibi törenlerde ve çeşitli bayram etkinliklerinde icra edilmektedir. Mey aynı zamanda Türk Halk Müziği oyunları repertuarının da bir parçasıdır. Mey enstrümanının toplumsal uygulamalar, toplumsal bellek ve kültürel kimlikle ilgili sosyal ve kültürel yanları bulunmaktadır.
Mey icrası ve zanaatkarlığıyla ilgili bilgi, tecrübe, deneyim ve teknikler genellikle bu unsurun taşıyıcısı ve uygulayıcısı olan aile bireyleri arasında sözlü, gözleme dayalı ve uygulama ile gelecek kuşaklara aktarılmaktadır. Bu aktarımın dışında mey yapım zanaatkarları, geleneği atölyelerinde usta-çırak ilişkisi içinde gelecek kuşaklara aktarırlar. Mey icrası ve yapımı örgün ve yaygın eğitim yoluyla da gelecek kuşaklara aktarılmaktadır. Üniversitelerin konservatuar bölümleri, güzel sanatlar liseleri ve öğrenci müzik toplulukları mey icrası ve zanaatkarlığı ile ilgili çeşitli kurslar, çalıştaylar ve atölye çalışmaları düzenlemektedir.

Unsurun Coğrafi Dağılımı:

Unsur genellikle Türkiye’nin Kars, Erzurum, Bayburt, Erzincan ve Artvin gibi doğu illerinde yaşatılmaktadır. Ancak kitle iletişim araçlarının artması, müzik eğitimi veren enstitülerin çoğalması, geleneksel Türk müziği ile ilgili konservatuar bölümlerinin kurulması, profesyonel müzik gruplarında ve bireysel müzisyenlerde mey icrasının yaygınlaşması sonucunda unsur Türkiye’nin her yerine yayılmıştır. Bu yayılma sonucunda unsur İstanbul, Ankara, Manisa ve Hatay gibi şehirlerde de yoğun olarak yaşatılmaktadır.

Unsurla İlgili Grup ve Topluluklar:

“Mey Çalgıcıları” olarak bilinen mey icracıları, “Mey Zanaatkarları” olarak bilinen mey yapımcıları ve meyin 3 parçadan oluşmasından dolayı her bir parçanın üretimini yapan “Gövde Yapım Zanaatkarları”, “Kamış Yapımı Zanaatkarları” ve “Kıskaç Yapımı Zanaatkarları” adlı geleneksel zanaatkarlık mesleği ile uğraşanlar unsurla ilgili grup ve topluluklardır.

Unsurla İlgili Koruma Önlemleri

Unsurun taşıyıcıları, uygulayıcıları, ilgili grup ve toplulukların katılımıyla “Mey Ulusal Koruma Eylem Planı” oluşturulacaktır.

Eylem Planı dışında unsurla ilgili önerilen koruma tedbirleri

• İlgili grup, topluluk ve kişilerin katılımıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı ve TRT işbirliğiyle bir belgesel film çekimi yapılması.
• Halk Kültürü Bilgi ve Belge Merkezi arşivinde bulunan mey eşliğinde söylenen derlemelerin online müzik platformlarında, CD, plak v.s gibi ortamlarda yayımlanması.
• Mey metodları, derlemeler, notalar ve mey üretimi ile ilgili yazıların bulunduğu bir antoloji kitabının yayımlanması.
• Eski ustalar ile yeni ustaları buluşturan, Türkiye’nin her tarafından ilgili birey, grup ve toplulukların katılımıyla “Mey Zanaatkarlığı Çalıştayı” düzenlenmesi.
• Üniversitelerin Geleneksel Türk Müziği konservatuarlarında mey icrası ile ilgili seçmeli derslerin açılması.
• Milli Eğitim Bakanlığı ve Kültür ve Turizm Bakanlığı işbirliğiyle öğrencilerle mey icracıları ve zanaatkarları buluşmaları organize edilecektir.

Unsur ile İlgili Yayımlar Listesi

ATA KARAHASANOĞLU, Songül, “Mey Gövde ve Kamış Yapımı”, Folklor Edebiyat, Cilt: VIII, Sayı: XXXII, ss. 205-213.

ATA KARAHASANOĞLU, Songül, “Mey”, The Grove Dictionary of Musical Instruments, Vol: 1, A-Cyndustries, Ed. Laurence Libin, Oxford University Press, 2014, s. 456.

ATA KARAHASANOĞLU, Songül, “The Rise of a Folk Instrument in Turkish Popular Music”, Made in Turkey Studies in Popular Music, ed. Ali C. Gedik, Taylor and Francis, 2018, ss. 193-206.

ATA KARAHASANOĞLU, Songül, SKOOD, Gabriel, “Innovative Neglect: Contextual Divergence and the Development of Mey in Turkey”, The Galpin Society Journal, LXIV, ss. 201-208.

ÇAKMAK, Gürkan, Nefesli Halk Çalgılarımızdan “Mey”in Enstrumantasyonu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2006.

DOĞAN, Can, “Farklı Kültürlerde Mey Çalgısı ve İcracıları”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2009, 8 (2), ss. 1239-1260.

GÜLER, Adem, Mey Açışında Kullanılabilecek Ezgi Motifleri Örnekleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ, 2015.

ŞAHİN, Hasan Hüseyin, “Mey Enstrümanının Yapısal ve Teknik Özelliklerine İlişkin Uzman Görüşleri”, Online Journal of Music Sciences, 2018, 3 (2), ss. 63-80.