SEDEF KAKMA SANATI

Envanter Numarası : 01.0096
Kayıt Tarihi : 06.08.2014
Somut Olmayan Kültürel Miras Alanı/Alanları : El Sanatları Geleneği
Coğrafi Dağılımı (Bildirimde Bulunan İller) : Sakarya

Sedef; midye, istiridye gibi deniz hayvanlarının kabuğunda bulunan pırıltılı, beyaz, sert maddedir. Sedefin ahşap malzemeye açılan oymalara yerleştirilmesi işine sedef kakma sanatı denir. Sedef kakma; sedefçilik, sedef işleme veya sedefkâri olarak adlandırılmaktadır. Sedef kakma yapan ustaya ise sedefkâr denilmektedir.

Anadolu'da Selçuklular sedefi kullanmışlar ancak sedef işçiliği 17-18. yüzyılda Osmanlı’da en parlak dönemini yaşamıştır. Kur’an muhafazası, rahle, masa, koltuk, sehpa gibi mobilyalar; silah kabzası, nalın, körük, tütün tabakası, kahve takımı vb. gibi çok çeşitli gündelik üründe sedef kullanılmıştır.

Sedef kakma sanatı, genellikle oyma ve kakma teknikleriyle yapılır; hammadde olarak ceviz ağacı, gümüş tel, sarı pirinç, tel kadife ve sedef kullanılır. İşlenecek yüzeye çizilen motifin kenarına keski adı verilen çelik uçla bir kanal açılır. Bu kanala tel yatırılır ve çekiç kullanılarak yüzeye gömülür. Keski ile çizilen motifin içi oyulur ve motifin şekline uygun olarak kesilen sedef kakılır. Sedef yerleştirilmiş parça zımpara ile silinerek cilalanır.

Kahramanmaraş, Adıyaman ve Gaziantep sedef kakmacılığın yaygın olarak yapıldığı illerdir. Usta-çırak ilişkisiyle sürdürülen bu sanatın günümüzde mücevher kutusu, çerçeve, ayna, sehpa, sandık, iskemle gibi ev eşyaları ile tavla, baston, hançer gibi turistik objelere kadar geniş bir kullanım alanı vardır.